XỨ ĐÔNG SƯA
&
Di tích lịch sử văn hóa ngày nay
Đó là nhà dậy học cũ của trạng nguyên Mạc Đĩnh Chi ở làng Tông Xá, nay là làng Linh Khê huyện Chí Linh Hái Dương.
Là một vị quan nổi tiếng thanh liêm, hết lòng vì dân, vì nước, vì sự trong sạch của triều đình. Học vấn của ông cực kỳ tài giỏi thông minh…Đều được ghi đầy đủ trong các truyện kể, các giai thoại văn học, in đi in lại nhiều lần, dường như không người Việt Nam
Được vua Lê Hiển Tông( 1740 – 1786 )cho phép, chính Trần Tiến đã “xem khắp địa hình của bản huyện để lập từ chi thờ ba vị phúc thần” trong ba vị đó có lưỡng quốc trạng nguyên Mạc Đĩnh Chi “ vì chùa Quất Lâm, Tông Xá là giảng đường cũ của trạng nguyên Mạc Đĩnh Chi người Lũng Động” (sách Niên phả lục). Từ đó, có thể hiểu: Văn chỉ Linh Khê hiện nay là do Triều liệt đại phu, phó đô ngự sử Trần Tiến lập năm 1770 trên nền cũ của ngôi nhà mà Trạng nguyên Mạc Đĩnh Chi đã từng dậy học.
Những năm 1958 – 1965 di chỉ này bị tàn phá tưởng chừng hoang phế. Bây giờ ba vị Thượng Đẳng Phúc Thần đã được tạc tượng lại để thờ, ba bức tượng tôn kính đó khá đẹp nhưng rất tiếc lại đặt trong gian nhà quá nhom nhem, cạnh nhà văn hóa thôn trưng bày có phần lộn xộn. Qúy nhất là tấm bia đá CHÍ LINH BÁT CỔ còn hầu như nguyên vẹn của tác giá có tên hiệu là Thanh Hiên( có nhiều giả thuyết cho rằng: cứ theo áng văn phong và một số tình tết liên quan khác thì có thể đó là đại thi hào Nguyển Du ). Bài thơ làm năm 1795, khắc đá năm 1798, dựng bia năm1800.
Hiện nay chúng ta đang xây dựng một xã hội học tập, thì đây là một địa danh quý hiếm, có thể nói là linh thiêng của nền giáo dục sứ Đông xưa. Không phải gẫu nhiên các cụ lại dựng đền thờ ở Nam Sách, một huyện có số tiến sỹ nho học nhiều nhất trong cả nước Nam
Để phát huy những giá trị văn hóa và đạo lý vinh danh các bậc hiền tài, để xây dựng những cốt cách với tầm vóc mới của con người Việt Nam
Tham Khảo:
*Sách Niên phả lục
*Đất và người xứ Đông. 05/O3/2012
